Ditiramb je pojam grčkog porekla, nastao u Grčkoj i predstavljao je nadimak grčkog boga Dionisa (Baha), boga vina i hedonizma. Termin je proistekao od grčke reči – dithyrambos. U grčkoj mitologiji, termin se sretao u lirskom i poetskom izražavanju, u kojima je predstavljao veličajuću pesmu, lirske stihove u slavu boga Dionisa, i uopšteno veličao život i prirodu. U figurativnom značenju, ditiramb se poistovećuje sa hvalospevom, kao i neumerenim hvaljenjem nekoga ili nečega.
Ditiramb se prvi put pominje u helenskoj književnosti, 650. godine pre nove ere, kod jonskog jambografa Arhilola, koji je uz vino slavio boga Dionisa. Oko 600. godine pre nove ere se sreću i uvedene reforme ditiramba, od strane pesnika i pevača Ariona sa Lezba, na dvoru korintskog tirana Perijandra i kod Lasa iz Hermione, na dvoru atinskog tirana Hipara, krajem VI veka pre nove ere. Lirski ditiramb je uobličio upravo Arion, Korićanin.
Tokom vremena, iz ditiramba se razvila stara grčka tragedija, najvažniji književno – muzički oblik stare Grčke. U čast Bogu Dionisu, Grci se se u V veku pre nove ere tradicionalno okupljali svakog marta u Atini i proslavljali dolazak proleća i buđenje prirode. Tada su priređivana razna dramska takmičenja, koja su okupljala veliki broj ljudi, a održavala su se na prostranim otvorenim mestima. Dramska takmičenja su se sastojala od tri pesnika, tri tragedije i jednom satirskom igrom. Tragedija predstavlja dramsko delo, kojoj je prethodio ditiramb, a u sebi je sadržala konflikte koji su do kraja iste, vodili ka smrti glavnog junaka. Najpoznatije delo tog vremena je tragedija Antigona (Sofokle). Pored Sofoklea, poznati tvorci tragedija bili su i grčki filozofi – Platon i Aristotel. Sve njihove tragedije su, upravo nastale iz ditiramba, i sastojale su se od naizmeničnog istupanja govora i govornika (što je predstavljalo početak tragedije). Cilj tragedije je bio da izazove strah i sažaljenje gledalaca, čime bi “pročistila” njihova osećanja. Takvo “pročišćavanje” osećanja, Aristotel je nazvao – katarzom.
Delovi grčke tragedije su:
- prolog – odnosi se na deo pre ulaska hora u orkestar,
- parod – predstavlja pristupnu pesmu sa kojom hor ulazi u orkestar,
- epizoda – predstavlja govor glumca između dve horske pesme,
- stasim – predstavlja “stajaću” pesmu hora i
- eksod – predstavlja završni deo tragedije gde hor ili glumci napištaju orkestar.
Prema mišljenju Aristotela, u ditirambu treba tražiti početke drame, komedije, tragedije i satirske igre.
Kao što je navedeno, ditiramb se u staroj Grčkoj pevao u proleće, i u njemu je učestvovalo oko 50 pevača i plesača, a sve njih je najavljivao korifej (solista). Pevači su zajedno sa plesačima bili obučeni u kozju ili jareću odeću (kožu). Ditiramb su pratili svirači na muzičkim instrumentima – diaulosu i bubnju, dok su pevači i plesači kružili oko dionisovog oltara. Članove ditiramba su zvali – jarci (trágoi, grč.), a njihovu pesmu su nazivali – tragedija ili jarčeva pesma (tragodia, grč.).
U našoj književnosti, ditiramb predstavlja lirsku pesmu u kojoj prevashodno vlada mašta, te dovodi pesnika u tzv. bunilo, sa kojim on u zanosu slavi, kroz pesmu, zemaljsku sreću i uživanje. Primer ditiramba možemo sresti u pesmi – “Đački rastanak”, pesnika Branka Radičevića itd.
