Nacionalnost je termin latinskog porekla, nastao od latinske reči nasci, što u prevodu znači – roditi se, dok reč natio znači – narod, odnosno društvena zajednica ljudi koji govore istim jezikom i uzajamno jedni drugima pripadaju.
U međunarodnom pravu, nacionalnost je status ili odnos koji daje naciji pravo da zaštiti osobu od drugih naroda. Diplomatska i konzularna zaštita zavise od ovog odnosa između osobe i države. Status osobe kao državljanina jedne zemlje koristi se za rešavanje “sukoba zakona”.
Nacija podrazumeva jedan narod koji ima svoju državu, koja nosi njegov naziv i čijim Ustavom je određeno da je ta država matična država određenog naroda.
Naciju čine ljudi koji su pripadnici određenog naroda, koji ima svoju nacionalnu državu. Na osnovu toga, u svetu postoji grupisanje na: nacionalne, višenacionalne i nenacionalne države. Primer nacionalne države je Slovenija, višenacionalne – Švajcarska, a nenacionalne države – Sjedinjene Američke Države.
Nacionalnost predstavlja pripadnost određenoj naciji. U istoj državi postoje slučajevi da žive pripadnici različitih nacionalnosti i takva država se naziva – nacionalno mešovita država.
Višenacionalno poreklo imaju osobe čiji su roditelji po nacionalnosti različiti. Primer multinacionalne zajednice je bivša Jugoslavija, koja je predstavljala jednu državu u kojoj su živeli pripadnici raznih nacionalnosti. Postoje slučajevi i kada se umesto pojma nacionalnosti koristi pojam – narodnost.
Mnogi mešaju pojam nacionalnosti i pojam državljanstva i često su ova dva termina tretirani kao jedan. Međutim, nacionalnost je pripadnost pojedinca određenom narodu, tj. naciji, dok državljanstvo podrazumeva pravnu vezu između pojedinca i države.
Na osnovu ovih činjenica, dolazi se do zaključka da jednu državu mogu činiti državljani, a da ne budu iste nacionalnosti.
Na govornom području Srednje Evrope, pak, nacionalnost predstavlja sinonim za nečiji etnički identitet, dok se u nekim drugim jezicima nacija tumači kao država, pa se nacionalnost vezuje za državljanstvo.
Na primer, u Ustavu Republike Srbije iz 2006. godine, pojam nacionalnosti se upotrebljava u oba značenja. Prema validnim podacima, u svetu postoji između 7000 – 10 000 naroda, od kojih su samo pojedini postali nacije.
