Kolaps je pojam koji se najčešće upotrebljava u medicini, a predstavlja slom, pad – koji je iznenadan, nenajavljen gubitak slabosti, koji je uglavnom praćen gubitkom svesti (sinkopa, lat.). Kolaps spada u krizu svesti, zajedno sa sinkopom (potpunim gubitkom svesti), pri čemu kolaps podrazumeva nagli gubitak i vraćanje svesti posle par sekundi, dok sinkopa predstavlja ozbiljniji zdravstveni problem. U psihijatriji, pod kolapsom se podrazumeva slom i pad motivacija i psihe u ponašanju određene osobe, tj. pacijenta. Medicinski definisano, kolaps spada u “teži oblik akutne vaskularne insuficijencije”.
U širem značenju, i nemedicinskom smislu, kolaps se vezuje i spada u, na primer – raspad određenog društvenog sistema, kolaps u saobraćaju, raspad društvenih funkcija određene organizacije i slično.
Kolaps nastaje kao posledica naglih patoloških promena u funkcionisanju čovečijeg organizma. Klinička slika kolapsa ubraja – slab ili brz puls, pad krvnog pritiska, površno (lako) disanje ili brzo disanje, hladan znoj i znoj u predelu udova, celokupnu slabost organizma i malaksalost. U najčešće uzroke kolapsa spada, pre svega, srčana slabost (nepravilan rad srca, nizak krvni pritisak i slično), kao i psihički poremećaji, manji protok krvi u mozak itd. Kolaps ne izaziva nikakve posledice po organizam i oštećenja, a oporavak pacijenta je brz. Međutim, česti kolapsi mogu ukazivati na ozbiljnije zdravstvene probleme (naročito u slučajevima, kada se kolaps desi za vreme sedenja ili ležanja, kada ga prati jak bol u grudima, tahikardija, aritmija srca, otežano disanje, jaka iznenadna glavobolja i slično). Kolaps izazivaju i bolesti, kao što su tifus, kolera, upala pluća, akutni pankreatitis, peritonitis itd. Do kolapsa može doći i u teškom hipovolemijskom šoku (usled obimnog gubitka krvi) ili tokom anestezije.
Na osnovu najnovijih istraživanja, sastavljena je lista najčešćih uzroka kolapsa, u koju se ubrajaju:
- nesvestica i vrtoglavica,
- sinkopa (gubitak svesti),
- dehridatacija,
- šok,
- jak nadražajni bol,
- teška infekcija,
- groznica,
- sepsa,
- poremećaji plućnih funkcija (plućna embolija, pneumotoraks, kolaps pluća),
- poremećaji metabolizma (dijabetna ketoacidoza, Adisonova bolest, hipoglikemija),
- poremećaji u abdomenu (gastritis, čir, zapaljenja bolesti creva, Chronova bolest, ulcerozni kolitis),
- vanmaterična trudnoća,
- trovanja (opijatima, lekovima, alkoholom, duvanom) i
- kardio – vaskularni poremećaji (infarkt srca, srčane aritmije, srčani zastoj, infarkt mozga, Adam – Štokov sindrom).
Osobe koje dođu u stanje kolapsa su bledog tena i kože, obliva ih hladan znoj, prikrivena je očuvanost svesti, disanje je učestalo i plitko, puls je jedva opipljiv, a krvni pritisak je niži od referentnih vrednosti. Svaki kolaps prate dodatna dijagnostička ispitivanja, a ukoliko se uzrok ne nađe i zaključi se da je kolaps nepoznatog porekla, pažnja se usmerava na dalja ispitivanja, pre svega na rad i strukturu srca, kao i na psihijatrijsku stranu pacijenta. Važno je naglasiti, prvu pomoć usled javljanja kolapsa, koja je pre svega usmerena na: – uklanjanje uzroka koji su doveli do kolapsa, – borba protiv srčanog zastoja i tzv “šok položaj”, u kome pacijentu treba podignuti udove u vis, kako bi se povećao dotok krvi u mozak i gornje delove tela.
