Epopeja je pojam grčkog porekla, nastao od grčke reči epopoiia, koja u prevodu znači – epska pesma, pesnička pripovest. Pod epopejom se podrazumeva epsko delo istorijskog i mitskog sadržaja.
Epopeja se smatra najstarijom epskom vrstom, uglavnom predstavlja veliko epsko delo u stihu.
Najčuveniji ep je “Ep o Gilgamešu”, koji je napisan klinastim pismom na glinenim pločama.
Epopeja je kao vrsta književnog dela nastala u Antičkoj Grčkoj, od pesama o junaštvu i junacima. To vreme obeležava, najveći epski pesnik – Homer, a njegova najpoznatija dela su bila – “Ilijada” i “Odiseja”. Ova dela govore o Trojanskom ratu i Odisejevim lutanjima. Od epopeja, odnosno klikličkih pesama, sačuvani su samo oskudni fragmenti, oko 120 stihova, a njihov sadržaj je poznat iz proze u “Gramatičkoj hrestomatiji”.
Preneseno značenje pojma epopeje, opisuje sam pojam kao određeno sudbonosno istorijsko razdoblje od značaja, kao dug niz nezaboravnih događaja u istoriji. Takvi događaji koji su stavljani u stih predstavljaju epsku poeziju, odnosno ep (epopeju).
Sama epska poezija se deli na: epove i epske pesme, s’ tim što su epovi složeniji i sadržajniji, jer imaju više likova i događaja.
Najznačajnija vrsta epa je tzv. junačko – istorijski ep, odnosno – epopeja.
Epopeja može da se sastoji od narodnih pesama i priča, na primer: “Lazarica” (S. Stojković) i “Kosovo” (S. Novakovića). Takođe, može biti i epopeja umetničke prirode, koja se dalje deli na istorijsku, romantičnu epopeju itd. Početak epskog ciklusa karakterišu teogonije, kosmogonije, titanomahije i slično. Tebanski ciklus su činile četiri pesme, koje su opisale i opevale mitsku istoriju beotskog grada Tebe:
- Edipodija od Kinetona iz Sparte– imala je 6 600 stihova, a pripovedala je o tome kako je Edip u neznanju ubio svog Laja, zatim rešio Sfinginu zagonetku i izvršio incest, oženio svoju majku Jokastu i na kraju umro;
- Tebaida od Homera – imala je 7 000 stihova, a pripovedala je o sukobu između Edipovih sinova (Eteokla i Polinika), kao i neuspešnom pohodu protiv Tebe, kada su život izgublila oba brata;
- Epigoni od Antimaha iz Tesoa – imala je 7 000 stihova, predstavljala je nastavak Tebaide i
- Alkeonida, nepoznatog autora . pripovedala je mit o Alkmeonu, o tome kako je izvršio ubistvo svoje majke Erifile, a onda se čistio od greha.
Trojanski ciklus je obuhvatao pesme koje su pripovedale o događajima vezanim za Trojanski rat, a tu spadaju sledeće epopeje:
- Kiparska pesma, autora Stasina Kipranina ili Hegesija i Salamine – pripovedala je događaje koji su se desili pre događaja koji su prepevani u Ilijadi, a tu spadaju – svadba Peleja i Tetide, Parisov sud, otmica Helene, itd.;
- Etiopida, autora Arktina Milećanina – pripovedala je događaje koji su se dogodili nakon onih opisanih u Ilijadi, u koje spadaju – pogibija Amazonke Pentesileje i etiopijskog kralja Memnona, pogibiju Ahileja od Prisove strele, njegovu sahranu, sukob Odiseja i Ajanta oko Ahilejovog oruđžja itd.;
- Mala Ilijada, od Homera – pripovedala je događaje koji su se desali nakon onih koji su opisani u Etiopidi, a u koje spadaju: dosuđivanje Odiseju Ahilejevog oružja, samoubistvo Ajantova, dolazak Ahilejevog sina Neoptolema pred Troju, tajni Odisejev odlazak pred Troju, unošenje drvenog konja u grad itd.;
- Razorenje Ilija, autora Artkina Milećanina – pripovedala je događaje koji su se desili posle onih koji su opisani u Maloj Ilijadi, a u koje spadaju – prizor o drevnom konju, Laokoontova smrt, smrt Prijama i Astijanakta, paljenje grada, odlazak Ahejaca itd.;
- Povratak, autora Hagija iz trezena . pripovedala je događaje nakon onih koji su opevani u epopeji Razorenje Ilija i pre onih koji su opevani u Odiseji;
- Telegonija, autora Kinetona Spartanca – ova epopeja je dobila ime po sinu Odiseja i Kirke – Telegonu i sastojala se iz dva dela Prvi deo je pripovedao Odisejev put u Tesprotiju, a drugi deo je pripovedao Telegonov dolazak na Itaku i njegovo ubistvo oca Odiseja, posle kojeg se oženio Penelopom.
